آب درمانی

 

آب درمانی ( هیدروتراپی ) چیست ؟

      فیزیوتراپیست عادل بشیری

 

حرکت درمانی در آب یا همان آب درمانی در واقع همان فیزیوتراپی در آب است این روش رویکردی جامع است . این روش رویکردی جامع است که موجب تلفیق خواص حضور داشتن در آب و ورزش در همان حال می باشد . هر برنامه تمرینی با اجزاء ویژه ای سازماندهی می شود که شامل : گرم کردن ، کشش ، قدرت و استقامت عضلانی و رها سازی ( ریلکشین ) می باشد .  این شیوه درمانی علاوه بر دارا بودن خواص فیزکی مناسب جهت بهبود شکل حرکتی بیمار ، موجب افزایش اتکا به نفس بیمار نیزمی شود .

 گرم کردن :

گرم کردن پیش درآمدی برای حرکات فیزیکی و تمرینات اصلی می باشد . از نظر فیزیولوژیک به بدن اجازه می دهد تا خود را با شروع فعالیت تطبیق دهد و نیازهای فیزیکی لازم را برآورده کند . گرم کردن می تواند از طریق افزایش درجه حرارت و گردش خون عضلات بدون ایجاد خستگی یا کاهش ذخایر انرژی ، گروه های عضلانی درگیر را برای کشش یا تقویت آماده کند . این امر به نوبه خود عضلات را منعطف تر می سازد و احتمال آسیب را کاهش می دهد .

موارد کاربرد گرم کردن در آب :

1- زمانیکه گرم شدن یا شل شدن یک بخش یا ناحیه به خصوصی از بدن به پیشگیری ار آسیب کمک می کند .

2- زمانیکه حرارت آب پایین تر از میزان درجه حرارت آب های درمانی  ( 33 تا 37 درجه سانتیگراد )

3- زمانیکه تمرینات قدرتی و کششی باید اجرا شوند .

کشش :

تمرینات کششی در آب می تواند موجب افزایش انعطاف پذیری و دامنه حرکتی مفاصل و بافت نرم شود و این در حالی است که مفصل مورد درمان در حالت تعلیق و بی جاذبگی قرار دارد . د ر تمامی منابع عنوان شده است در آب نباید کشش مداوم و شدید اعمال شود .

تمرینات قدرتی و استقامتی از نظر اصول و شیوه تفاوتی با تمرین درمانی بیرون از آب ندارد .

رها سازی یا ریلکشن :

عموما ریلکشن به عنوان تلاشی آگاهانه برای کاهش تنش در عضله تعریف می شود . برای دست یابی به این هدف بهتراست ازآب گرم استفاده شود . تمرینات در آب برای اینکه جنبه هوازی داشته باشند باید با شدت کم وتکرار زیاد انجام شوند به شرطی که درد بیمار افزایش پیدا نکند . علاوه برکاهش شدت تمرینات برای تاکید بر هوازی بودن تمرینات باید عمق آب زیاد و دمای آب کم باشد .

حرارت آب :

درجه حرارت یک استخر درمانی می بایست بین 32 تا 37 درجه سانتیگراد باشد . البته این حرارت برای تمرینات هوازی مناسب نیست . حرارت یک استخر شنا معمولا سن 27 تا 30 درجه سانتیگراد می باشد .

برای انجام تمرینات کششی و قدرتی دمای گرمتر نیاز است ( 32 تا 37 درجه سانتیگراد ) .

PH آب باید بین 7.5 تا 8 باشد که عمدتا تحت تاثیر کمر است .

تمرینات گرم کردن بالا تنه داخل آب :

1) کشش با دست خم : دست درگیر را به سمت جلو برده و دست دیگر را در حالیکه آرنج خم است از شانه به عقب میبرید .

2) کشش با دست صاف : آرنج را صاف نگه داشته . کف دست را به طرف بالا بچرخانید و دست را به جلو هل دهید . همزمان کف دست دیگر را رو به پائین بچرخانید و دست را به عقب هل دهید و با تعویض دست ها حرکت را تکرار کنید .

3) حرکت دست قورباغه : دست ها را به جلو بکشید سپس آنها را بطور افقی تا جائیکه دریک صفحه قرار گیرند از هم دور کنید . بعد از آن آرنج ها را تا 90 درجه خم کنید و بازوها را به طرف وسط نزدیک کنید .  

4) کشش دست در عرض بدن : حرکت دست قورباغه است اما تمرین در هر دفعه با یک دست اجرا می شود ( دست دیگر روی لگن ) بالاتنه را طرف خط وسط بچرخانید و دست دیگر را در هنگام دور کردن در عرض بدن حرکت دهید . 

تمرینات پاندولی :

1- تمرین پاندولی جلو به عقب : در حالیکه دست آزاد روی مفصل ران یا لبه استخر قرار دارد صاف بایستید و دست مخالف را با خم کردن و سپس صاف کردن از ناحیه شانه به جلو و عقب تاب دهید  .

2- تمرین پاندولی دایره ای : در حالیکه دست آزاد روی لبه استخریا ران قراردارد صاف بایستید و دست مخالف را در یک دایره در جهت عقربه های ساعت و سپس در خلاف جهت عقربه های ساعت حرکت دهید . 

3- تمرین کششی پاندولی : در حالیکه دست آزاد روی لبه استخر یا ران قرار دارد صاف بایستید دست مخالف را در جلوی بدن قرار دهید سپس دست و شانه را به عقب برده و همزمان کتف ها را از پشت به هم نزدیک کنید و آرنج را خم کنید .

4- تمرین متقاطع پاندولی : درحالیکه دست آزاد روی مفصل ران یا لبه استخر قرار دارد صاف بایستید . بصورت افقی اندام فوقانی مقابل را به داخل و خارج حرکت دهید و دست مخالف را به طرف دیگر در جلوی بدن تاب دهید .

حرکات ترکیبی دست :

بخش A : دست ها را موازی با کف استخر در طرفین با زاویه کمتر از 90 درجه صاف کنید . در حالیکه دست آزاد روی مفصل ران یا روی استخر است صاف بایستید . دست مخالف را در جلو بدن قرار دهید سپس دست را عقب بکشید همزمان کتف ها را به هم نزدیک کنید و آرنج را خم کنید .

بخش B : دست ها را 4 مرتبه به عقب برده و به هم برسانید سپس دست ها را صاف کنید و به آرامی به طرف بالا بکشید سپس دست ها را به وضعیت اولیه بکشید . 

بخش C : دست ها را چهار مرتبه به جلو بچرخانید سپس دست ها را در جلوی سینه به هم برسانید و در نهایت دست ها را به جلو بکشید آرنج ها را صاف کنید و کتف را جلو بیاورید ( از هم دور کنید )

تمرینات گرم کردن پایین تنه :
  ️ اولین و بهترین تمرین گرم کردن پایین تنه در آب، همان راه رفتن رو به جلو میباشد منتها باید در انتهای گام خود کاملا روی پنجه بلند شوید. ضمن اینکه زمانیکه یک عرض استخر را رو به جلو رفتید ، بازگشت آن را رو به عقب بیایید.

 تمرین دوم راه رفتن به پهلو میباشد : که برای تقویت عضلات ابداکتور و اداکتور ران به ویژه در افرادیکه آرتروز مفاصل ران و زانو دارند یا افرادیکه سابقه جراحی آرتروپلاستی مفصل ران داشته‌اند بسیار مفید و پرفایده است.

 گام برداشتن متقاطع: در این نوع راه رفتن عضلات چرخاننده ران و عضلات نزدیک کننده کشاله ران تقویت شده و باند ایلیوتیبیال ( کنار ران) تحت کشش قرار میگیرد.این تمرین برای افرادی که دچار دفورمیتی زانو پرانتزی هستند بسیار مفید است .

 راه رفتن با پای صاف و کشیده: در این نوع راه رفتن عضلات دوقلو پشت ساق پا (کاف) ، عضلات خم کننده ران (سواس عضلات سرینی باسن(گلوتئال) و عضلات پشت ران(همسترینگ) تقویت می شوند . این تمرین برای افرادی که دچار دیسک کمر هستند باید با احتیاط انجام شود و بیمار درد نداشته باشد .

 راه رفتن جهشی: این نوع راه رفتن همانند راه رفتن معمولی میباشد با این تفاوت که فرد با تلاش و مقاومت بیشتری راه میرود. معمولا در فاز میانی فیزیوتراپی و توانبخشی بعد از عمل ترمیم پارگی رباط صلیبی زانو ( ACL Reconstruction ) پیشنهاد میشود.

 راه رفتن با تخته مقاوم: در این نوع راه رفتن فرد یک تخته به صورت عمود در مقابل خود نگه میدارد و در مقابل مقاومت زیاد آب راه میرود. معمولا در فاز انتهایی فیزیوتراپی و توانبخشی بعد از عمل ترمیم پارگی رباط صلیبی زانو ( ACL Reconstruction ) توسط فیزیوتراپیست توصیه می شود .

 پای دوچرخه: برای این منظور می‌بایست فرد در یک تیوب مخصوص شناوری قرار بگیرد تا در آب شناور شود سپس اندامهای تحتانی را به صورت متقاطع به بالا و پایین حرکت دهد.

نکته بسیار مهم این است که این تمرینات با توجه به نوع بیماری و آسیب موجود توسط فیزیوتراپیست توصیه و تجویز می شود و خود درمانی و یا توصیه خودسرانه این تمرینات به دیگران ممکن است منجر به افزایش درد و تشدید روند بیماری گردد ؛ بنابراین قبل از انجام دادن تمرینات حتما با یک متخصص فیزیوتراپی مشورت کنید .

تمرین درمانی در آب عمیق: 
برای انجام تمرین در آب عمیق نیاز به استفاده از وسایل شناورسازی نظیر: تیوب و کمربند مخصوص شناورسازی می‌باشد.
 کشش دست خم: وضعیت عمودی بگیرید و یک دست را به جلو بکشید سپس همچنان که یک دست را به جلو می‌کشید، دست دیگر را از آرنج خم کنید و این عمل را به تناوب تکرار کنید.

 کشش دست صاف: وضعیت عمودی بگیرید و آرنج را صاف نگه دارید، یک دست را به طرف بالا بچرخانید (ساعد در سوپینیشن باشد) و به طرف جلوی بدن آب را فشار دهید. در همان زمان دست دیگر را به طرف پایین بچرخانید (ساعد در پرونیشن باشد) و به طرف عقب آب را فشار دهید و این عمل را تکرار کنید.

 چرخاندن شانه‌ها: در وضعیت عمودی، بازوها را با آرنج صاف، 45 درجه از بدن دور کنید سپس اندامهای فوقانی را به صورت هم جهت بچرخانید.

 حرکت دست قورباغه: دستها را به جلو بکشید سپس آنها را به طور افقی تا جایی که در یک صفحه قرار گیرند از هم دور کنید. بعد از آن آرنجها را تا 90 درجه خم کنید و بازوها را به طرف خط وسط بدن نزدیک کنید.

 پرس شانه: در وضعیت عمودی، به طور همزمان با کف هر دو دست آب را به جلو فشار دهید.

پرس آرنج: به طور متناوب یک آرنج را خم و یک آرنج را صاف کنید، به صورتیکه ساعد به بالا و پایین در جلوی بدن حرکت کند.

حرکت موج: دستها را به طور افقی در طرفین صاف نگه دارید. آرنجها را اکستند نگه دارید. به طور متناوب در حالیکه یک مچ را خم میکنید، مچ دیگر را صاف کنید .

پرس مچ دست به طرفین: آرنجها و مچ دستها را خم کنید و در حالیکه مچ‌ها را خم نگه داشته‌اید، آرنج‌ها را در برابر مقاومت آب صاف کنید.

تمرین درمانی پیشرفته در آب : 

ادامه تمرینات پایین تنه در آب عمیق (اتمام مطالب پایه‌ای تمرین درمانی در آب)

رکاب زدن نشسته: بوسیله کمربند هوادار در آب شناور شوید. رانها را 90 درجه خم کنید(Long Sitting)، دستها را در جلوی خود نگه‌دارید و عمل رکاب زدن با پاها را انجام دهید.

 اسکی مقاومتی در آب: حالت عمودی بگیرید و بوسیله کمربند هوادار در آب شناور شوید. سپس دستها و پاها را صاف نگه دارید، ران‌ها شانه‌ها را بطور متناوب خم کنید و حرکت اسکی را انجام دهید.

 پرش همراه با باز و بسته کردن اندامهای فوقانی و تحتانی برخلاف هم: در حالت عمودی، آرنجها و زانوها را استرایت نگه دارید. بطور همزمان هر دو ران "از هم باز" و هر دو شانه را "به هم نزدیک" کنید. سپس هر دو ران به طور همزمان به خط میانی بدن نزدیک کنید در حالیکه شانه‌ها را دور می‌کنید.

پرش ضربدری: حرکت قبل را انجام دهید با این تفاوت که ران‌ها از خط میانی بدن می‌گذرند (پای ضربدری).

باز کردن ران‌ها در حالتی که زانوها صاف هستند ( Long sitting): مفاصل ران را در حالیکه زانوها صاف هستند 90 درجه خم کنید سپس ران‌ها را از هم دور و به هم نزدیک کنید.

 حرکت لوزی: رانها را خم کنید و کف پاها را بهم چسبانید. در همین حالت زانوها را بهم برسانید و سپس جدا کنید.

خم کردن رانها همراه با چرخش خارجی : در حالت عمودی، بطور همزمان هر دو ران و زانو را همراه با حفظ چرخش خارجی خم کنید. سپس پاها را پایین بیاورید و به حالت عمودی برگردید.

 حرکت گوزن: در حالت عمودی، یک پا را صاف نگه دارید در حالیکه ران و  زانوی مخالف خم و از خط وسط دور میشوند، به حالت عمودی برگردید و حرکت را با پای مخالف تکرار کنید.

 جمع کردن بدن و چرخش: درحالیکه به طرف جلو مایل و شناور شده‌اید، زانوها را به طرف قفسه سینه بیاورید و به عقب بچرخید و هر دو پا را به طرف جلو صاف کنید. مجددا زانوها را به طرف سینه جمع کنید، به جلو بچرخید